در این مقاله در مورد برقو و انواعش و معیارهایی که برای انتخاب مناسب اون باید توجه داشت، در خدمت شما هستم. شاید دوست دارید بدونید که معیار انتخاب برقوی مناسب چیه؟
خب برای دونستن این موضوع ابتدا من با شناخت و تعریفش شروع میکنم چون ممکنه خیلی ها اطلاعات دقیق و درستی درباره برقو نداشته باشن. اگر هم شما جزو اون عده ای هستید که به خوبی برقو رو میشناسید میتونید از فهرست بالا مستقیم برید به همون قسمت.
برقو چیست؟
برقو یا Reamer ابزاری است که برای پرداخت کاری و یا سوراخ کاری با دقت بالا استفاده میشه. در واقع زمانیکه سطحی توسط مته سوارخ میشه کیفیت و دقت دیواره های سوراخ از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند و برای ایجاد کیفیت مطلوب از این ابزار استفاده میکنیم.
برقوکاری چیست؟
با توجه به اینکه ساخت قطعات مهندسی نیاز به دقت بالایی داره ، برای رسیدن به اون کیفیت و دقت بالا عملیات دیگه ای انجام میشه که بهش برقوکاری میگن. این عملیات دارای فرایندیه که به شرح زیر هست:
فرایند برقوکاری
1- ابتدا سوراخی که با مته قراره ایجاد کنیم رو به اندازه 0.05 میلی متر تا 0.1 میلی متر کوچکتر از قطر نهایی و مورد نظر سوراخ میکنیم.
2- حالا برای اینکه عملیات به خوبی و راحت انجام بشه قبل از شروع فرایند ابتدا مقداری روغن داخل سوراخ میریزم.
3- و در نهایت برای رسیدن به اندازه مطلوب و نهایی برقو رو روی دهانه سوراخ میزاریم و شروع به چرخش و حرکت به داخل میکنیم تا دیواره ها و سطح سوراخ به اندازه دقیق و نهایی مورد نظر صاف و صیقلی بشه. همونطور که در تصاویر زیر میبنید.
برقو و انواع آن
- برقو توپر یا توخالی
- برقو پهلو تراش یا برقو نوک تراش
- برقو دستی یا ماشینی
برقوها میتونن توپر باشند و در ابزارگیر نصب بشن یا توخالی باشند و روی دُرن سوار شوند. برقوها ممکنه از نوع پهلو تراش یا نوک تراش باشند. همچنین برقو بر دو نوع ماشینی و دستی تقسیم میشه که در ادامه توضیح میدم.
برقو دستی
همونطور که از اسمش پیداس به نوعی میگن که ما به وسیله این ابزار به طور دستی این فرایندو انجام میدیم. برقو دستی دو تا بخش اصلی داره:
1- انتهای برقو
که به صورت چهار پهلو و برای قرار گرفتن در داخل دستههای مخصوصی مانند قلاویز به کار میره. مانند شکل زیر:
2- سر برقو
که به شکل مخروطیه و برای راحت فرستادن اون به داخل سوراخ هست تا عملیات برقوکاری به درستی و با دقت انجام بشه.
نکته: از اونجایی که نوع دستی دقت بالایی داره، برای کارهای حساس و بسیار دقیق از برقو دستی استفاده میشه
برقو ماشینی
برقو ماشینی برای انجام کارهای روی ماشین مته و ماشین تراش کاربرد داره. از این برقوها در عملیات خشن کاری و پرداخت کاری استفاده میشه و بیشتر در صنعت قابل استفاده هست.
در شکل زیر اجزای مختلف ماشینی و دستی و تفاوت اونها رو می تونید ببینید
تفاوت ماشینی و دستی
در کل تفاوت های برقو ماشینی و دستی به طور خلاصه عبارتند از:
- لبه های برش در ماشینی به صورت (Helix) مارپیچه.
- میزان زاویه chamfer در ماشینی نسبت به دستی بیشتره.
- (Shank) در برقو ماشینی به صورت مخروطی و یا استوانه ای شکله ، همچنین مخروط سر این نوع برقوها کوتاه تر از دستیه و زاویه شون هم بیشتره.
- همچنین قسمت سر استوانه ای لبه های برنده که وظیفه هدایت برقو رو به عهده داره ، دارای طول کمتریه.
اجزاء برقو
برقوها از سه قسمت اصلی تشکیل شدن: بدنه ، دم ، لبههای برنده
1- بدنه
بدنه اصلی در واقع دم برقو را به لبه های برنده متصل میکنه
2- دم
همونطور که در تصاویر بالا دیدید انتهای ابزار دستی چهارپهلو ست و در ماشینی نیز شکل دیگه ای داره که در تصویر تفاوت هاش مشخص شده.
3- لبه های برنده
همونطور که در تصویر زیر میبینید لبه های برنده کاملا واضح هستند. تعداد لبه های برش cutting edges وابسته به میزان قطر برقو هست و می تونن حداقل 3 عدد برای قطر های کوچک تا 10 الی 12عدد برای قطرهای بزرگ تر باشن، و به ندرت تعداد لبه های برش از قطر ابزار تجاوز میکنن.
تعداد لبه های برنده
نکته: خوبه که بدونید افزایش تعداد لبه های برش با در نظر گرفتن قطر اون موجب افزایش کیفیت مطلوب میشه.
شرایط نگهداری
برقوها از فولاد سخت ساخته میشن و لازمه در جعبههای چوبی دیواره دار یا بدنه ای مشابه نگهداری بشن تا به همدیگه برخورد نکنن و آسیب نبینن.
متریال و جنس
برقوها از جنس فولادهای پر سرعت HSS و تنگستن کاربید تولید میشن و لبه های اونها آبکاری میشن، این مدل ها همچنین با لبه های Cubic boron nitride (CBN) و یا Diamond موجود هستند.
شیارها
در طراحی برقوها شیارهایی ایجاد میشن که برای جادادن و حمل براده ها به بیرون تعبیه شدن. این شیارها به چند دسته تقسیم میشن:
برقو مستقیم یا Straight
در این نوع لبه های شیار موازی محور برقو قرار گرفتن که موجب میشن تا براده ها در امتداد شیارها جریان پیدا کنن
برقو مارپیچ یا Helix
نوع Right hand spiral reamers
این مدل نوعی از مارپیچه که تمایل به بیرون کشیدن براده داره و بیشترین کاربردش برای سوراخ های کور هست به همین خاطر هرگز نباید از Right hand style بر روی برقوهای مخروطی استفاده کرد چون باعث شکستن اونها میشه.
Angle of Helix: زاویه شیارهای این مدل معمولا حدود 5 الی 10 درجه هست. Chamfer angle: زاویه این مدل 45 درجه است.
نوع Left hand spiral reamers
این مدل مارپیچ هم تمایل داره که براده رو جلوتر از ابزار و به سمت پایین از سوراخ خارج کند ، این امر احتمال آسیب به قطعه کار و ابزار را کاهش میده.
نوع Left hand style
این نوع هم برای استفاده در ابزارهای مخروطی مناسبه، پس مشخصه که برای سوراخ های کور مناسب نیست چرا که تراشه ها به سمت پائین هدایت میشن و ابزار رو برای رسیدن به عمق برش محدود میکنن ، همینطور این مدل کیفیت بهتری رو هم ارائه میکنه.
4 معیار انتخاب برقوی مناسب
خب بالاخره رسیدیم به بحث اصلی و مهم مون. حتما میدونید که برای برقوکاری قطعات و فلزات مختلف، باید برقوی متناسب با اون کار رو انتخاب کنیم. در غیر این صورت سطح کار صاف و تمیز تراشیده نخواهد شد یا اینکه مشکلات دیگه ای ممکنه پیش بیاد مثل صدای زیاد و غیره.
4 معیاری که باید برای انتخاب برقوی مناسب در نظر داشت عبارتند از:
- نوع فلز و متریالی که قطعه کار داره.
- مقدار براده ای که باید برداشته بشه.
- در نظر گرفتن قطر و عمق سوراخ.
- دقت و پرداخت کاری لازم.
1- نوع فلز
یکی از عوامل مهم در انتخاب مناسب ، نوع و جنس فلزیه که میخایم روش برقوکاری کنیم. جنس فلز ممکنه نرم یا سخت باشه که به طور خلاصه میشه گفت:
- فلز نرم = برقو ثابت: اگر فلز نرم باشه و به آسانی قابل تراشیدن باشه می تونیم از برقوی ثابت استفاده کنیم.
- فلز سخت = برقو مقاوم (کاربید): اگر جنس فلز سخت بود و ماشین کاریش مشکل انجام میشد باید برای تراش این فلز نوعی رو انتخاب کنیم که لبه هاش از مقاومت بالایی برخوردار باشه تا به سادگی ساییده نشه. برای این منظور بهترین انتخاب نوع کاربیدیش هست که بسیار مقاوم و سرسخته.
2- مقدار براده
مقدار براده ای که هنگام برقوکاری از کار خارج میشه مستقیم به نیروی وارده ، مقاومت و سختی برقو بستگی داره که در این صورت انتخاب مناسب به شرح زیر خواهد بود:
- براده زیاد = برقو خشن تراش: برای برداشت ماکزیمم براده باید از نوع خشن تراش استفاده کرد که استقامت بالایی داره.
- پرداخت کاری = برقو مارپیچ ماشینی: زمانی که هدف ما پرداخت کاریه معمولا از نوع مارپیچی ماشینی استفاده می کنیم.
- براده کم = برقو دستی: برای اندازه کردن سوراخ ها به صورت دقیق به طوری که سطوح ایجاد شده کاملا پرداخت شده و صیقلی بشن و همچنین نیاز به برداشتن مقدار کمی براده باشه از نوع دستیش استفاده می کنیم.
3- عمق و قطر سوراخ
انتخاب مناسب با توجه به قطر سوراخ:
- در صورتی که قطر برقو ۵ میلی متر باشه اختلاف سوراخ ۰.۱ تا ۰.۲ میلی متر است.
- اگر قطر اون از ۶ تا ۲۰ میلی متر باشه مقدار اختلاف اندازه از ۰.۲ تا ۰.۳ میلی متر است.
- اگر قطر برقوی ما ۲۱ تا ۵۰ میلی متر باشه اختلاف اندازه از ۰.۳ تا ۰.۵ میلی متر است.
انتخاب ناصحیح و صدای برقوکاری:
خوبه که بدونید انتخاب صحیح از ایجاد صدا هنگام برقوکاری هم جلوگیری میکنه. که برای جلوگیری از این مشکل باید نکات زیر رو در نظر بگیریم:
- مثلا برای برقوکاری یک سوراخ نسبتا بزرگ و کم عمق از نوع کوتاه استفاده کنیم.
- ایجاد شیار با فواصل نامساوی و نامساوی گرفتن گام.
- کارکرد آرام و یکنواخت براده برداری.
البته این صدا ممکنه دلایل دیگه هم داشته باشه که میشه به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد صدا در اثر ارتعاش ابزار برش یا قطعه کار.
- صحیح نبستن قطعه کار یا برقو.
بهترین برقو ها
بهترین برقو و برندها کدامند؟ امروزه اجناس چینی در بازار به وفور یافت میشه که هر کدومشون از کیفیت های مختلفی برخوردار هستن و اغلب کیفیت بسیار پایینی دارند و یک متخصص خبره خوب میدونه که کیفیت ابزار تراش برای ارائه یک محصول خوب و با کیفیت از اهمیت بالایی برخورداره، حال این ابزارهای با کیفیت اغلب قیمت بالایی دارند ولی با توجه به اینکه علاوه بر کیفیت بالا ، عمر بیشتری هم دارند به صرفه تر و مناسب تر هستن با این تفاوت که مبلغ اولیه بیشتری پرداخت میکنیم.
خب حالا در این قسمت قصد دارم که شما رو با بهترین برندها و تولید کنندگان این ابزار آشنا کنم.
- تیتکس آلمان ( TITEX )
- گورینگ آلمان ( GUHRING )
- الیکس آلمان ( ELIX )
- فته آلمان ( FETTE )
- هورنینگ آلمان ( HURNING )
- فرا یوگوسلاوی ( FRA )
- کلارکسون – اوزبورن انگلیس ( Clackson Osborn )
- دورمر انگلیس ( Dormer Promet )
- توربور انگلیس
همونطور که میدونید با توجه به شرایط کشور و تحریمهایی که هستیم بیشتر این برندها در ایران یافت نمیشن و عمدتا و بیشتر برند فرا یوگوسلاوی در ایران فعالیت داره و می تونید محصولاتشو از بخش برقو تهیه کنید.
نکاتی در خصوص برقو
در انتها به چند نکته اشاره میکنم:
- نوع مارپیچی براده برداری بهتر و ملایم تری انجام میده و کمتر قلاب میکنه.
- نوع ثابت به اندازه دقیق و استاندارد وجود داره.
- برقوهای تنظیم پذیر به خاطر تغییر سایزشون باید با دقت زیاد بکار بره و حتما قبل از انجام عملیات ، قطر تیغه ها رو به وسیله میکرومتر اندازه گرفته بشه.
در آخر اگر بخام همه انواع برقوها رو نام ببرم ، اونها عبارتند از:
- الماسی
- بازشو
- تنظیمپذیر
- توخالی
- جدارتراش
- خیاره دار
- دستی
- دنبالهدار
- گشادکن
- ماشینی
- ماشینی بازشو
- ماشینی خیاره دار
- ماشینی سنگین
- ماشینی گلبرگی
- مخروطی
- مخروطی مورس
سعی میکنم این مطلبو مرتب بروز و تکمیل تر کنم تا رضایت شما عزیزان رو برای خودم داشته باشم. خوشحال میشم که نظراتتونو برامون بنویسید.
راستی اگر میخاید بیشتر با ابزار تراشکاری آشنا بشید از صفحه اصلی دسترسی بهتری به دسته ها خواهید داشت.
سلام و تشکر بابت توضیحات مفیدتون. آیا برقو مخروطی با زاویه دقیق کونیک ته مته ها وجود داره؟ برای ایجاد کونیک دقیق داخل مرغک میخوام
سلام، ممنون
بله وجود داره منتهی باید مورسش رو هم مشخص کنید که مورس چند می خواهید